Φυσική Δόμηση και Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική

Το Tao’s Center και η ομάδα Cob σας προσκαλούν σε μία ανοιχτή ομιλία με θέμα τη Φυσική Δόμηση και τη Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική το Σάββατο, 16 Απριλίου 2011, στις 7:30 το απόγευμα, στο Tao’s Center, στην Πάρο. Η ομιλία θα μας προετοιμάσει για το τριήμερο εργαστήρι που θα γίνει στο Tao’s στα μέσα Ιουνίου. Η ομιλία θα γίνει στα ελληνικά με ταυτόχρονη μετάφραση στα αγγλικά. Είσοδος ελεύθερη.

Αλλά, παρ’ όλο που τα παραπάνω ισχύουν ως έναν βαθμό, μόνο όταν συνειδητοποίησα το εύρος και το βάθος της επίδρασης που έχει η σύγχρονη δόμηση στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον, σκέφτηκα ότι η οικολογική δόμηση είναι μάλλον η μόνη μας επιλογή. Και μετά, όταν είδα σε φωτογραφίες το σπιτάκι στον Νέσσωνα, φτιαγμένο από την ελληνική ομάδα Cob, κατάλαβα πώς περίπου θα είναι το σπίτι των ονείρων μου.

Τα κτίρια κάθε είδους, χτισμένα με τις σύγχρονες μεθόδους, είναι υπεύθυνα για το 40% της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων και παραγωγής διοξειδίου του άνθρακα τόσο στην Ευρώπη όσο και στη Βόρεια Αμερική. Αυτή η τεράστια επιβάρυνση οφείλεται στην εξόρυξη, παραγωγή και μεταφορά των δομικών υλικών (τσιμέντο, μπετόν, μέταλλα, κ.α.), στην ίδια την κατασκευή, στη συντήρηση και την εξασφάλιση μίας άνετης διαβίωσης μέσα στα κτίρια αυτά, όσο και στην τελική τους αποικοδόμηση και διάθεση των απορριμάτων που δημιουργούνται. Το τσιμέντο και το μπετόν, δύο από τα πιο σημαντικά και πολυχρησιμοποιούμενα δομικά υλικά, πέρα από τα γνωστά πλεονεκτήματά τους ως υλικά κατασκευής, απαιτούν τεράστιες ποσότητες πρώτων υλών και ενέργειας για να παραχθούν και να μεταφερθούν, αλλά και αυτή η παραγωγή και μεταφορά τους είναι εξαιρετικά ρυπογόνες. Τα σύγχρονα κτίρια είναι ενεργοβόρα και ρυπογόνα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Σε ένα σημαντικό μέρος του “πρώτου” κόσμου, απαιτούνται μεγάλα ποσά ορυκτών καυσίμων έτσι ώστε τα κτίρια αυτά να ζεσταθούν το χειμώνα και να δροσιστούν το καλοκαίρι, και να εξασφαλίσουν έτσι το επίπεδο άνετης διαβίωσης που είναι επιθυμητό στις μέρες μας. Τα δομικά υλικά που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι συχνά τοξικά και επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία (θυμηθείτε τον αμίαντο, τον οποίο δεν έχουμε ξεφορτωθεί εντελώς ακόμα στην Ελλάδα, αλλά και αλλού). Και, τελικά, όταν ένα κτίριο τελειώσει τον κύκλο της ζωής του και πρέπει να κατεδαφιστεί, δημιουργεί έναν μεγάλο όγκο απορριμάτων, δύσκολο έως αδύνατο να ανακυκλωθούν, γεμίζοντας χωματερές και μολύνοντας το περιβάλλον.

Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, η εκβιομηχάνιση και η αστικοποίηση, στον εικοστό αιώνα ιδιαίτερα, απομάκρυναν την αρχιτεκτονική από τις πραγματικές ανθρώπινες ανάγκες. Η τέχνη του χτισίματος έγινε ομοιόμορφη, κοινότοπη, αποστασιοποιήθηκε από την ανθρώπινη ιστορία και τις ανθρώπινες ιστορίες, ή, στο άλλο άκρο, έγινε η αρχιτεκτονική του αρχιτέκτονα και όχι των ανθρώπων που υπηρετεί, έργο ενός ατόμου σε έναν ατομικιστικό κόσμο.

Όμως υπάρχουν κι άλλες προσεγγίσεις στο σχεδιασμό και την κατασκευή οικοδομημάτων, με λιγότερες απαιτήσεις σε ενέργεια, με πιο ελαφρύ ενεργειακό αποτύπωμα και φιλικότερες στην ανθρώπινη φύση. Μία τέτοια προσέγγιση είναι η φυσική δόμηση.

Η φυσική δόμηση είναι ένα σύστημα δόμησης που χρησιμοποιεί φυσικά δομικά υλικά, όσο το δυνατό λιγότερο επεξεργασμένα, συνήθως από ανανεώσιμες πηγές ή από πηγές που βρίσκονται σε πραγματική αφθονία στη φύση, κοντά στον τόπο κατασκευής, και προτιμά απλά εργαλεία και τεχνικές. Στόχος της είναι να φτιάξει υγιή, βιώσιμα, ενεργειακά αποδοτικά ενδιαιτήματα, οργανικά ενταγμένα στο φυσικό περιβάλλον. Χρησιμοποιείται για χιλιάδες χρόνια σε ολόκληρο τον κόσμο, και διαμορφώνεται σε σχέση με την οικολογία, τη γεωλογία και τις κλιματικές συνθήκες ενός τόπου, πάντα σε συνέργεια με τις αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής. Υλικά που χρησιμοποιούνται συνήθως είναι η πέτρα, το χώμα, ο πηλός, η άμμος, το άχυρο, το ξύλο, συνδυασμένα με διάφορους τρόπους και αναλογίες και δίνοντας διάφορα αποτελέσματα ανάλογα με τα χαρακτηριστικά των μειγμάτων. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται σήμερα αντλούν σε μεγάλο βαθμό από τις παραδοσιακές τεχνικές, αλλά δεν παραβλέπουν και τη σύγχρονη γνώση και τεχνολογία.

Τα σπίτια φτιαγμένα από φυσικά υλικά είναι πιο φθηνά, απαιτούν λιγότερη ενέργεια και πόρους για την κατασκευή τους, και μπορεί κανείς να τα χτίσει μόνος του, μαζί με την οικογένειά του και τους φίλους του, εφόσον βέβαια αποκτήσει την απαραίτητη γνώση και εμπειρία (αρκετά γρήγορα). Όχι μόνο δεν είναι ενεργοβόρα και ανθυγιεινά αλλά είναι όμορφα και ευχάριστα. Επίσης, μπορούν να γίνουν ανθεκτικά σε δυσμενείς καιρικές συνθήκες και ακραία φυσικά φαινόμενα. Από τα αιωνόβια επταόροφα κτίρια της Υεμένης, φτιαγμένα με τούβλα από λάσπη που στεγνώνουν στον ήλιο μέχρι τα αιωνόβια αγγλικά αρχοντικά του Ντέβον και τις παραδοσιακές κατοικιές στην παριανή ενδοχώρα, η ανθρώπινη εφευρετικότητα έχει αποδείξει ότι είναι εφικτό να φτιάξει κανείς ανθρώπινους οικισμούς που αντέχουν στον χρόνο, δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον και συντελούν σε μία πραγματική ποιότητα ζωής.