Comments (1)

By Elena Symeonidou, February 13, 2011

Αυτός είναι ο πρώτος μου χειμώνας στην Πάρο. Κάθε πρωί που ξυπνάω, κοιτώ από το παράθυρο και νιώθω πραγματικά τυχερή που βρίσκομαι εδώ. Συχνά αναρωτιέμαι –και δεν είμαι η μόνη– γιατί οι τουρίστες έρχονται κατά πλειοψηφία στην περίοδο αιχμής, το καλοκαίρι. Το τοπίο μεταμορφώνεται αδιάκοπα, καμβάς του ζωηρού πράσινου του φρέσκου καλοποτισμένου χόρτου, του κίτρινου των λουλουδιών της βρούβας, της ξινίθρας και του νάρθηκα, του μπλε της θάλασσας, πάντα, του γκρίζου του ουρανού που αλλάζει γοργά γνώμη και διάθεση, μία εκπληκτική αυλή των θαυμάτων μπροστά στα έκπληκτα μάτια μας. Άνθρωποι, φυτά, ζώα, ο άνεμος, ο καιρός, το νερό, το χώμα και οι πέτρες, όλα χορεύουν μαζί τον αιώνιο χορό της ζωής.

Φευ, το permaculture alter ego μου δεν με αφήνει να στοχαστώ για πολύ την ομορφιά της φύσης και με οδηγεί ίσια σε σκέψεις για την ευθραυστότητά της, για την καταστροφή που της προκαλούμε, για τη φθορά που θα μπορούσαμε να αποφύγουμε. Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε; Ας ρίξουμε μια ματιά στις βασικές αρχές βιωσιμότητας (sustainability=βιωσιμότητα, αειφορία)…

Εάν θέλουμε να καταστήσουμε βιώσιμη μια κοινωνία, ένα έργο, μία επιχείρηση ή μια προσπάθεια πρέπει να τη θεωρήσουμε από τέσσερις διαφορετικές πλευρές: την περιβαλλοντική, την οικονομική, την κοινωνική και την παγκόσμια. Και οι τέσσερις αυτές πλευρές είναι αλληλένδετες και, μακροπρόθεσμα, δεν είναι δυνατόν να αγνοήσουμε μία από αυτές χωρίς να διακυβεύσουμε τη γενική βιωσιμότητα του συστήματος που εξετάζουμε.

Οποιαδήποτε δραστηριότητα στο νησί δεν θα έπρεπε να είναι μόνο περιβαλλοντικά ακίνδυνη αλλά και να συντελεί στην αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος, όπου αυτό έχει υποστεί ζημιά. Η πιο πολύτιμη κληρονομιά αυτού του νησιού –και των κατοίκων του– είναι η φυσικοί του πόροι και η ομορφιά του. Προσπαθήστε να φανταστείτε πώς θα ήταν η ζωή στο νησί εάν οι υδάτινοι πόροι εξαντλούνταν (κατάσταση που αποτελεί τη θλιβερή πραγματικότητα άλλων νησιών του Αιγαίου), εάν οι ακτές μολύνονταν (δείτε τι έγινε πρόσφατα στην Άνδρο μετά τη δυνατή νεροποντή της προηγούμενης εβδομάδας), εάν εξαφανιζόταν το επιφανειακό έδαφος και προχωρούσε η διάβρωση, εάν σε κάθε χέρσο κομμάτι γης φυτευόταν και μία βίλα.

Η κοινωνική βιωσιμότητα προϋποθέτει την ένταξη και όχι τον αποκλεισμό, τη συνεργασία και όχι τον ανταγωνισμό, τη διαφάνεια και όχι τη διαφθορά. Τα πιο επιτυχημένα προγράμματα αειφόρου ανάπτυξης που έχω δει στον κόσμο βασίζονται σε ισχυρές τοπικές κοινωνίες, με μέλη έτοιμα να αλληλοβοηθηθούν σε περιόδους δυσκολίας. Και οι πιο κερδοφόρες «πράσινες» επιχειρήσεις που έχω συναντήσει δημιουργούν θέσεις εργασίας για τους κατοίκους της περιοχής, συντελούν στη διατήρηση και προβολή της τοπικής κουλτούρας και επιχειρούν να συνδυάσουν νέες ιδέες και πρακτικές με την εμπειρία και τη σοφία παλαιότερων εποχών.

Δεν είναι εύκολο να υπερθεματίσει κανείς για τη σημασία της οικονομικής βιωσιμότητας, ειδικά σήμερα. Και είναι πλέον εμφανής ο συσχετισμός μεταξύ περιβάλλοντος, κοινωνίας και ευημερίας. Αλλά φαίνεται πως είναι ανάγκη να καταρρίψουμε ορισμένους μύθους που καθιστούν δυσδιάκριτη αυτή τη σχέση.

Παρ’ όλο που «Δεν μπορείς να είσαι ‘πράσινος’ όταν είσαι στα κόκκινα», όπως παιχνιδιάρικα λέει ο Bill Mollison, ο επινοητής της περμακουλτούρας, φαίνεται ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει αρκετά τα τελευταία χρόνια, και λύσεις και τεχνολογίες φιλικές προς το περιβάλλον δεν αποτελούν και δεν θεωρούνται πια πολυτέλεια. Για παράδειγμα, η βιολογική καλλιέργεια και οι πρακτικές της περμακουλτούρας έδωσαν σε πολλούς αγρότες σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες διεξόδους από απελπιστικές καταστάσεις και συνιστούν επιτυχημένα μοντέλα σε πολλά μέρη του κόσμου. Στην Ελλάδα και στην Πάρο, δεν είναι πλέον τόσο ακριβή η επένδυση στην ηλιακή και αιολική ενέργεια και, σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι πιο οικονομικό να μείνει κανείς εκτός ηλεκτρικού δικτύου και να βασιστεί αποκλειστικά σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.

Στο Εγχειρίδιο της Περμακουλτούρας (Permaculture Designer’s Manual) ο Bill Mollison παρατηρεί ότι δεν είναι αρκετό να σκεφτόμαστε οικουμενικά και να δρούμε τοπικά. Πρέπει να σκεφτόμαστε και να δρούμε και τοπικά και οικουμενικά. Ακόμα κι αν φτιάξουμε έναν παράδεισο για δική μας χρήση εδώ, σ’αυτό το νησί του Αιγαίου, δεν είναι δυνατό να εξαιρεθούμε κατά μαγικό τρόπο από παγκόσμια φαινόμενα όπως η κλιματική αλλαγή ή τα τερτίπια της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Δεν έχουμε τη δύναμη να σταματήσουμε την άνοδο της στάθμης της θάλασσας ή την άνοδο της τιμής του πετρελαίου παγκοσμίως. Αλλά έχουμε τη δυνατότητα να συνδεθούμε και να επικοινωνήσουμε με άλλες κοινότητες στη Μεσογειακή λεκάνη και με τη διεθνή κοινότητα, να δούμε ποια προβλήματα έχουμε κοινά, να διαδώσουμε τις λύσεις που έχουμε βρει και τις προσπάθειες που κάνουμε, καθώς και να ασκήσουμε μεγαλύτερη πίεση σε τοπικές και εθνικές κυβερνήσεις και πολιτικούς για να κάνουν τις σωστές επιλογές.

Υπάρχουν αμέτρητοι τρόποι να κινηθούμε προς την αειφορία στην προσωπική, επαγγελματική και δημόσια ζωή μας. Γιατί υπάρχουν αμέτρητοι τρόποι να διορθώσουμε κάποια από τις αμέτρητες καταστροφές που έχουμε κάνει ή να βελτιώσουμε τον τρόπο που επιδρούμε στο φυσικό και κοινωνικό μας περιβάλλον. Και η παραμικρή θετική δράση είναι σημαντική, τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Μην πτοείσθε. Όπως λέει και ο Lao Tzu, «Ένα ταξίδι χιλίων μιλίων ξεκινά από ένα και μοναδικό βήμα.»

———————————

This is my first winter on Paros. I wake up every morning, I look out of the window and I feel really lucky to be here. I know I am not the only one to wonder why people choose to come here for holidays only in peak summer. The ever-changing landscape, painted in vibrant greens, yellows, blues and greys, is the magnificent stage for all kinds of wonders manifesting in front of our dazzled eyes. Humans, plants, animals, weather, wind, water, soil and minerals, all moving together in the eternal dance of life.

Alas, my permaculturist alter ego does not let me muse on the beauties of nature for long. I cannot help wondering about the fragility of our habitat, the damage we inflict on it, the damage we could avoid. So, what could we actually do? How can we ensure the viability of this small island settlement? Let’s have a look at the sustainability basics…

If we wish to render any human society, project, business or endeavour sustainable, we have to consider it from four distinct perspectives: environmental, economical, social and worldwide. All perspectives are interconnected and, in the long run, you cannot exclude anyone without jeopardising the overall sustainability of the system.

Any activity on the island should not only be environmentally safe but also restorative of damage previously done. The most precious asset of this island – and hence of its inhabitants – is its natural resources and beauty. Imagine what life would be like if the water resources were exhausted, the seashore polluted, the topsoil vanished and a villa was ‘planted’ on every free plot of land.

Social sustainability is about integration instead of exclusion, about cooperation instead of competition, about accountability instead of corruption. The most successful permaculture projects I have seen throughout the world are based on strong local communities, ready to help their members in periods of hardship. And the most successful green businesses I have encountered create jobs for the inhabitants, help preserve and promote local culture and try to coalesce new ideas and practices with old wisdom and experience.

It is hard to exaggerate the importance of financial sustainability in our communities, especially nowadays. And it is also hard not to see the interconnection between environment, community and prosperity. But it seems necessary to disprove certain myths that obscure this vision. Although ‘you cannot be green if you are in the red’ as the permaculture proverb goes, things seem to have changed a lot in the last few years, and green solutions in energy consumption or even in business are no longer considered a luxury. For example, organic agriculture and permaculture practices have brought many farmers out of desperate circumstances in a number of developing countries and have become a successful business model in many parts of the world. Even on Paros, it is no longer so expensive to invest in solar and wind energy, and it is, at times, even more economical to stay out of the electricity grid altogether.

Bill Mollison, the founder of permaculture, in his ‘Permaculture Designer’s Manual’ says that it is not enough to think globally and act locally. You have to act and think both locally and globally. Even if we create a paradise for ourselves on this one island in the Aegean Sea, we would not be able to exclude ourselves from broader influences like climate change or the whims of the world economy. We would not be able to stop the sea levels rising or the increase in global oil prices. But we can connect with other communities around the Mediterranean and, with the global community, raise awareness on environmental and social issues, look for common issues, communicate the solutions we have found and the efforts we are making, as well as put more pressure on governments and politicians to do the right thing.

Ways in which we can move towards sustainability in our personal, professional and public lives are endless, because there is so much damage we can amend and so much room for improvement. Every little action counts, locally and globally. Don’t get disheartened. As Lao Tzu said: “A journey of a thousand miles begins with a single step.”